Monitor Zorgzame Gemeenschappen

Inventarisatie Bewonersinitiatieven

In 2020 maakten we (Nederland Zorgt voor Elkaar) een landelijke inventarisatie van bewonersinitiatieven in welzijn, zorg en wonen. Wie zijn zij en wat drijft hen? Wat gaat goed en wat kan beter? De resultaten vind je hier.

Voor de monitor verzamelden we zoveel mogelijk lokale bewonersinitiatieven die actief zijn op het gebied van welzijn, zorg en wonen. In totaal vonden we 1.471 'zorgzame gemeenschappen'. We bevroegen een deel daarvan op allerlei thema's.

De Monitor Zorgzame Gemeenschappen laat zien dat de beweging van bewonersinitiatieven groeit en impact heeft. Maar ook dat onder zorgzame gemeenschappen een brede wens is voor meer financiering om hun activiteiten uit te breiden en te verbeteren. Uit onze interviews met meer ervaren en ontwikkelde initiatieven blijkt daarvoor dan vaak complexe constructies en specialistische kennis nodig zijn. Deels kunnen initiatieven elkaar daarbij helpen. Toch is een stimulans van lokale en landelijke overheid gewenst.

De Monitor Zorgzame Gemeenschappen is tot stand gekomen in samenwerking met Vilans, Movisie en alle regionale platforms en netwerken.

Onderaan deze pagina vind je het eindrapport, twee landelijke overzichten met resultaten en een overzicht per provincie die je kunt downloaden.

Aanleiding

Als landelijk netwerk van bewonersinitiatieven in welzijn, zorg en wonen, weet Nederland Zorgt Voor Elkaar hoe waardevol de bewonersinitiatieven overal in het land zijn. Tegelijkertijd maken we ons zorgen dat anderen – ministeries, provincies, gemeenten, zorgverzekeraars, woningbouwcorporaties en zorginstellingen – de kracht van deze beweging nog niet op waarde schatten en onwennig zijn om samen te werken. Dat moe(s)t veranderen! We besloten de beweging eens goed in kaart te brengen om de omvang en betekenis ervan zichtbaar te maken. Zodat beleidsmakers begrijpen dat ze zorgzame gemeenschappen als gelijkwaardige en betekenisvolle gesprekspartners aan tafel moeten uitnodigen. En zodat zorgzame bewonersinitiatieven en -collectieven van elkaar kunnen leren en zo de beweging verder versterken.

Deze kaart toont de spreiding van de bewonersinitiatieven over het land. Momenteel werken we aan een interactieve versie hiervan. Zodra deze is voltooid, vind je 'm op deze pagina.

Hieronder een uitgebreid persbericht dat naar aanleiding van de monitor verscheen.

Er zijn in de afgelopen jaren honderden nieuwe dorps- en wijkinitiatieven ontstaan die een onmisbare bijdrage leveren aan welzijn, zorg en wonen. Meer dan de helft hiervan kan dit echter niet zonder structurele financiering.

De initiatieven richten zich op het vergroten van de leefbaarheid van dorp of wijk en het welzijn van de bewoners. Bijvoorbeeld door het bestrijden van eenzaamheid, het bevorderen van een gezonde leefstijl, het vergroten van de eigen (veer)kracht van bewoners en het ondersteunen van ouderen zodat zij op een goede manier langer thuis kunnen blijven wonen. Naar eigen zeggen slagen de initiatieven er in twee van de drie gevallen in deze doelen te realiseren.

Financiering blijft uitdaging

Een kleine 80% van de initiatieven ontvangt subsidies of giften, bijvoorbeeld van de gemeente, provincie of fondsen als het Oranje Fonds of het VSBfonds. Andere bronnen van inkomsten zijn ledencontributies of eigen bijdragen van deelnemers aan activiteiten. Voor meer dan de helft van de bewonersinitiatieven is financiering echter een voortdurende uitdaging. Voor ruim één op de tien is geldgebrek zelfs een echte belemmering om hun doelen te bereiken, en voor een derde van de initiatieven zijn de huidige financiële middelen onvoldoende om de activiteiten uit te breiden.

Relatief kleine bedragen

Jan Smelik, algemeen coördinator van NLZVE, zegt hierover: 'Veel bewonerscollectieven zijn afhankelijk van subsidies. Vaak kunnen ze voor het opstarten van activiteiten wel wat geld krijgen, maar daarna moeten ze hun eigen broek ophouden. We zien dat sommige initiatieven daar prima in slagen, bijvoorbeeld doordat ze een eigen pand hebben waarmee ze inkomsten genereren, maar andere initiatieven komen op enig moment toch in de problemen. En dat is jammer. Zeker omdat het tekort meestal maar een klein bedrag betreft, terwijl hun bijdrage aan het welzijn en de zorg van inwoners inmiddels onmisbaar is geworden.'

Duurzaam organiseren

De onderzochte zorgzame gemeenschappen zijn gemiddeld genomen gestart in 2012, al zijn in met name het zuiden van het land de eerste initiatieven al van voor de eeuwwisseling. Onderzoekster Lian Stouthard van Vilans snapt dat de roep om structurele financiering speelt. 'Na 10 jaar ben je je pioniersfase echt wel voorbij en wil je je activiteiten in buurten en wijken duurzaam organiseren. Wat wel belangrijk is, is om je impact dan ook goed zichtbaar te maken. Gelukkig onderzoekt al 41% van de initiatieven of ze hun doelen bereikt. Dat kun je heel ingewikkeld maken, maar met een simpel en duidelijk verhaal over hoe jouw activiteiten leiden tot veranderingen voor de mensen in je gemeenschap kom je al een heel eind. Dat gaat je niet alleen helpen bij het verkrijgen van structurele financiering, maar ook bij het vinden van vrijwilligers. Een kwart van de initiatieven heeft moeite om vrijwilligers vast te houden. Bijna de helft heeft behoefte om zich te ontwikkelen in het binden en boeien van de doelgroep. Een goed verhaal over je impact helpt bij al deze zaken.'

Download hieronder alle onderdelen van het eindrapport.

Interesse om meer te horen over zorgzame gemeenschappen? Meld je aan voor onderstaand Webinar waar Jan Smelik vertelt over:

https://www.deelmee.nl/kalender/activiteit/2460-zorgzaam-dorp-austerlitz