Vernieuwing in de zorg kan alleen als mensen zelf eigenaarschap tonen

Er is nog vaak een groot gebrek aan eigenaarschap in de zorg. De meeste mensen zijn gewend dat de overheid en zorgorganisaties hun zorg volledig regelen. Voor zorgorganisaties is het dan ook een uitdaging om eigenaarschap bij cliënten en hun sociale netwerken te vergroten – iets wat vaak tot frustratie leidt.

Vraag het maar aan professionals in wijkteams, de thuiszorg of woonvoorzieningen: zij zien familie en vrienden opgelucht ademhalen zodra een zorgvraag door een professional wordt opgepakt. Ze denken graag mee, maar eigenaarschap tonen en zich committeren is vaak een stap te ver. Het probleem is dat zorgprofessionals eigenaarschap niet kunnen afdwingen; het moet vanuit mensen zelf komen. Toch hebben professionals een grote invloed, maar dat vraagt om een fundamenteel andere organisatie van de zorg.

Zorgprofessionals die het anders aanpakken

In Nederland hebben we organisaties nodig die de zorg zo inrichten dat cliënten en hun netwerk eigenaar zijn en blijven van de zorgvraag en de oplossingen. Dit betekent dat zorg eerst wordt georganiseerd door de cliënt zelf, dan met hulp van het eigen netwerk, en pas daarna door professionals. De kracht van sociale netwerken is namelijk ongekend.

Uit de praktijk

Bij Netwerkmakers, een organisatie die professionals traint in netwerkgericht werken, hebben we ervaren wat de kracht van sociale netwerken kan zijn. Door samen met zorgorganisaties te experimenteren op de werkvloer, hebben we geleerd welke vaardigheden nodig zijn om deze nieuwe manier van zorg te realiseren. We zagen wat er mogelijk is als sociale netwerken eigenaarschap oppakken.

Zo zagen we hoe een professional een netwerkgesprek organiseerde voor een ouder echtpaar dat slechts twee keer per week buitenkwam. In dit gesprek stelde hun netwerk een compleet weekprogramma samen met ontmoetingen, beweging en zorgmomenten. Ook zagen we een wijkbewoner met een chronische ziekte die dankzij een burennetwerk weer buiten kwam, klusjes ging doen en samen met buren ging sporten. En we zagen hoe een familienetwerk op afstand kon bijdragen door samen een plan te maken. Eenmaal per week kwam iemand helpen met het huishouden, en de cliënt werd wekelijks voorgelezen uit zijn favoriete boek.

Begin bij de zorgorganisatie

Om zorg anders te organiseren, moeten professionals leren hoe ze sociale en netwerkvaardigheden inzetten om mensen te verbinden, netwerken te vormen en eigenaarschap te stimuleren. Zo kan elke professional bijdragen aan de zorg van de toekomst. Maar waar begin je als zorgorganisatie?

Ons advies: start met de meest gemotiveerde professionals die dit avontuur aandurven. Begin klein. Train deze groep in sociale en netwerkvaardigheden om netwerken te betrekken en oplossingen te organiseren. Leer hen hoe ze een netwerk uitnodigen, een netwerkgesprek voeren en mensen activeren. Geef hen de ruimte om te oefenen en praktijkervaring op te doen. Zo groeit het enthousiasme voor deze nieuwe benadering vanzelf.

Voordoen, samen doen, zelf doen

Wanneer deze professionals de kennis en vaardigheden hebben om met sociale netwerken zorgvragen op te lossen, kunnen ze het hun collega’s voordoen en samen aan de slag gaan. Ze leren elkaar hoe je de kring rond cliënten vergroot, door meer mensen te betrekken, intakes samen te doen en netwerkgesprekken te voeren.

Het opzetten van intervisie- of leergroepen helpt om deze beweging duurzaam vorm te geven. Professionals delen daarin successen en uitdagingen en houden elkaar scherp op het bevorderen van eigenaarschap bij cliënten en hun netwerken.

Het resultaat is dat mensen zich meer verbonden voelen en van nature meer eigenaarschap nemen over hun zorgvragen en oplossingen. Bouw daarom mee aan deze verandering: leer mensen te verbinden, activeer netwerken en durf de zorg anders te organiseren.