Versterk je besluitvorming met behulp van modellen

Goede professionele besluitvorming is van wezenlijk belang voor de kwaliteit van dienstverlening en ondersteuning aan inwoners. ‘In de onderzoeken die we met een aantal teams deden en tijdens allerlei bijeenkomsten merkten we dat professionals en teams graag handvatten willen om aan de slag te gaan met besluitvorming’, vertelt Movisie-expert Evert van Rest, één van de auteurs van de handreiking. ‘Zij gaven zelf aan dat een model hierbij zou kunnen helpen. Vandaar dat wij hebben besloten verschillende besluitvormingsmodellen te omschrijven en vooral ook in te gaan op wanneer en hoe je de modellen kunt gebruiken en met welk doel.’

Onder modellen verstaan we tools en vormen die de verschillende stappen en afwegingen in het besluitvormingsproces weergeven en daarbij ondersteunend zijn aan het gehele besluitvormingsproces. Binnen de handreiking 'Betere besluiten in het sociaal werk' komen de volgende modellen komen aan bod:

1. De Beslissende professional - Movisie
   De Beslissende Professional helpt om inzicht geven in de manier waarop sociale professionals keuzes maken over hoe te handelen. Besluitvorming betreft de wijze waarop sociaal werkers hun handelen inrichten, de keuzes die ze daarbij maken en hoe die keuzes tot stand komen
2. Evidence Based Practice 
   Evidence-based practice (EBP) is een individueel besluitvormingsmodel gericht op het doen wat werkt volgens de best beschikbare kennis uit de wetenschap, de praktijkkennis van hulpverleners en de ervaringskennis van cliënten.
3. Vier vensters van VanMontfoort 
   De Viervensters is een hulpmiddel voor analyse, professionele oordeelsvorming en besluitvorming in het sociaal domein. Het is een analysemodel voor professionals om de situatie in een gezin of rond een kind in kaart te brengen.
4. Gedeelde besluitvorming - Shared Decision Making 
   Gedeelde besluitvorming (Shared Decision Making - SDM) is een model dat zorgverleners en patiënten ondersteunt om gezamenlijk beslissingen te nemen over zorg. Het is ontwikkeld in de medische wereld, maar ook vertaald naar het sociaal domein, bijvoorbeeld op het gebied van jeugdhulp en dementie. Het zorgt voor ondersteuning of zorg die is afgestemd op de behoeften, voorkeuren en waarden van de patiënt of inwoner.
5. Het beste besluit voor het kind - Kinderombudsman 
   Het beste besluit voor het kind is een stappenplan ontwikkeld door de Kinderombudsman (2019) dat professionals helpt om een goed besluit te nemen waarbij het belang van het kind voorop staat. Het helpt om een goed onderbouwd besluit te nemen dat gebaseerd is op kindvriendelijk en volledig onderzoek.
6. Omgekeerde toets© Stimulansz 
   De methodiek van de Omgekeerde toets © gaat uit van wat er nodig is in een casus en of dat past binnen de grondwaarden van de diverse wetten. De mogelijke effecten worden in de volle breedte meegewogen. De juridische toets komt aan het eind, in plaats van dat de professional daarmee begint. Stimulansz duidt het aan met ‘Omgekeerd denken’.

Deze modellen zijn geselecteerd om een breed beeld te bieden van de verschillende soorten modellen die je in verschillende situaties - afhankelijk van het type besluit en het vraagstuk waar je voor staat - kunt toepassen. Het zijn generieke modellen die bij verschillende soorten inhoudelijke vraagstukken en in verschillende werksoorten binnen het sociaal domein te gebruiken zijn. Voor een volledige beschrijving van de modellen, bekijk de handreiking van Movisie. 

Professioneel kapitaal

Stilstaan bij besluitvorming helpt professionals om afgewogen besluiten te nemen en om het professioneel kapitaal te versterken; het vermogen van een individu of groep professional(s) om voor een samenleving belangrijke doelen te realiseren. ‘Het is handelen op een goed doordachte manier waarop de professional verschillende factoren die er toe doen afweegt en gebruik maakt van beschikbare kennis, zoals ervaringskennis van inwoners, zijn eigen expertise en (wetenschappelijke) kennis over doelgroepen, problemen en vraagstukken en methodieken en aanpakken’, licht Van Rest toe. Daarnaast draagt het reflecteren op besluitvorming bij aan transparant werken; het helpt onder woorden te brengen waarom je doet wat je doet.

Modellen van besluitvorming

De beschrijving van de zes modellen heeft als doel om concreet aan de slag te gaan met professionele besluitvorming, om aan de hand van een model bewuster stil te staan bij de beslissing en weloverwogen handelen. De handreiking biedt hiermee een afwegingskader bij verschillende situaties waarin keuzes moeten worden gemaakt. De modellen vormen samen een informatief, normstellend en toetsend kader dat ondersteunt bij het maken van een goed en passend besluit en om transparant te maken hoe je tot dat besluit bent gekomen. Het is helpend bij het verantwoorden van je handelen aan de inwoner met een hulpvraag en groepen inwoners, de organisatie waarvoor je werkt en bijvoorbeeld de gemeente en draagt hierdoor bij aan de kwaliteit van ondersteuning aan cliënten en inwoners (Spierts e.a., 2017). ‘We hebben gekozen voor modellen die het gehele besluitvormingsproces van professionals beschrijven’, aldus Van Rest. ‘Dat wil niet zeggen dat dit dé zes beste modellen zijn. We wilden het behapbaar houden en vooral sociaal werkers een handreiking bieden om met de modellen aan de slag te gaan.’

Input van sociaal werkers

Om ervoor te zorgen dat de handreiking zo goed mogelijk aansluit bij de praktijk, hebben drie ervaren sociaal werkers met deze handreiking meegelezen en is hun feedback meegenomen. Van Rest: ‘We wilden natuurlijk dat de handreiking toepasbaar is in de praktijk. De inbreng van de sociaal werkers hierbij was erg waardevol!’ In een leerexperiment met sociaal werkers onderzoekt Movisie dit voorjaar hoe de modellen werken in de praktijk en wat deze precies betekenen voor de kwaliteit van besluitvorming.

Meer weten?

Dit artikel is origineel gepubliceerd door Movisie. Wil je weten meer weten over de toepassing van besluitvormingsmodellen in het sociaal werk, bezoek dan de website van Movisie, lees de handreiking 'Betere besluiten in het sociaal werk' en ga met elkaar in gesprek! Hoe passen jullie besluitvormingsmodellen toe binnen het sociaal werk?