Als liefde niet overgaat, waarom zou rouw dan overgaan?

Mijn naam is Greta Vandeborne en ik ben één van de 75-plussers die getuigden in de documentaire film en het gelijknamige boek Rebels van Knack-journaliste Ann Peuteman. Daarin vertel ik hoe mijn passie voor het schrijven is ontstaan. Een late roeping!

Als docent 'Toegepaste Communicatie en international relations officer was ik verbonden aan de Hogeschool Gent. Later werkte ik als secretaris-generaal voor een internationale organisatie van hogescholen en universiteiten. 

Negen jaar ben ik mantelzorger geweest voor mijn man. Toen hij in 2017 overleed, wilde ik hem ‘levend’ houden door neer te schrijven hoe wij als koppel met die terminale ziekte zijn omgegaan. In oktober 2019 verscheen Negen Jaar met ALS, een autobiografie. Ik had de smaak van het schrijven te pakken en schreef me in aan de kunstacademie in Gent.

Hoe langer je leeft, hoe meer afscheid er aan je kleeft. Op den duur voelt je leven als een collage van verschillende soorten verlies. Dat zette me aan om rouwverhalen te schrijven.

Vorig jaar bundelde ik de belangrijkste en in maart 2023 verscheen de autofictieve verhalenbundel In mijn hart woont een meeuw bij Uitgeverij Vrijdag. De meest uiteenlopende vormen van rouw komen aan bod. Niet alleen om een geliefde, maar ook om een doodgeboorte, een scheiding, een ouder, een vriend, een hond, een dementerende broer. De zee met zijn hoge en lage golven en het rauwe schreeuwen van de meeuw verbinden de verhalen.

‘Als een stormachtige zee. Zo ervaar ik het wrede leerproces dat rouw is. Verdriet en pijn komen en gaan als golven, grote en kleine, voorspelbare en onvoorspelbare.’

‘Tussen de regels van de al even troostende als confronterende verhalen schuilt een heel overtuigend pleidooi voor het recht op rouwen’ schrijft Knack-journaliste Ann Peuteman. ​'Op rouwen staat geen deadline'.

‘Op welke manier een mens rouwt weet hij pas op het moment dat hij rouwt. Wist ik veel welke tsunami er op mij afkwam. Niet iedereen beleeft het diepe rouwen als een beklijvende emotie. De manier van rouwen wordt beïnvloed door het soort afscheid, door vervreemding of intimiteit, zelfs door culturele verschillen of de houding tegenover de dood. Ik ervaar rouw nog steeds als een golf die me overrompelt. Het is een blijvend deel van mijn leven, tegen alle vooroordelen van de maatschappij in. Al een jaar na de dood van mijn man, voelde ik in de samenleving de onuitgesproken verwachting dat ik de draad weer zou oppakken. Een cultuur die rouw tolereert ontbreekt.’

Als liefde niet overgaat, waarom zou rouw dan overgaan? In mijn hart woont een meeuw is opgedragen aan alle lotgenoten die over hun gemis, dat ze blijven meedragen, niet durven te praten.

‘Lotgenoten leren me dat rouw mensen bij elkaar brengt en het leven zich verdiept op een nooit gewenste maar zo waardevolle manier. Al benadert niet iedereen rouw op dezelfde manier als ik, we begrijpen elkaars taal. Verlies verbindt, wat niet wil zeggen dat eenzaamheid niet kan toeslaan.

Via andermans verdriet voel ik mijn eigen verdriet beter. En toch vind ik het nooit zwaar om te luisteren naar mensen die in de rouw zijn terwijl ik zelf ook in de rouw ben. Luisteren en beseffen dat ik niets kan doen. Iemand gewoon zijn verhaal laten vertellen en er zelf niets aan toevoegen. Juist dat maakt het verschil. In de schaduw verbergt zich een plukklaar gelukje. Een boom, een vogel, de blik van een mens, een herinnering, een moment van dankbaarheid. Heel uiteenlopende dingen.

Het helpt om een nieuwe dag met een glimlach ‘anders vast te houden’, zoals Manu Keirse het reeds tal van keren verwoordde: ‘Ik geloof niet in verdriet aanvaarden of verwerken. Je overleeft het, leert leven met. Niet vergeten of loslaten.

Het zijn woorden waarin ik me beter kan vinden dan in de vijf fasen die Elisabeth Kübler-Ross reeds in 1969 in haar boek Lessen voor levenden introduceerde: ontkenning, boosheid, onderhandelen, depressie, aanvaarding. Steevast spring ik over de vijfde fase heen. Hoe kun je in godsnaam aanvaarden dat je geliefde er niet meer is? Hoe kun je je zoon, je broer, je ouders, om het even welke dierbare loslaten?

Anders vasthouden zijn woorden waar een rouwende iets aan heeft.

Greta Vandeborne

https://www.uitgeverijvrijdag.be/product/8744671/in-mijn-hart-woont-een-meeuw

https://www.bol.com/nl/nl/p/in-mijn-hart-woont-een-meeuw/9300000129684721/?bltgh=jK94ERWztL1WXJQF8MFNug.2_10.11.ProductPage