Waarom we ouderen meer moeten waarderen

De afgelopen jaren heb ik talloze gesprekken gevoerd met mensen van boven de 80. Wat me daarbij het meest is opgevallen, en eerlijk gezegd ook het meest heeft geraakt, is hoe moeilijk het voor veel ouderen is om zichzelf te blijven naarmate ze ouder worden. Deze gesprekken hebben me laten zien hoe onze samenleving ouderen vaak onzichtbaar maakt, ondanks alle aandacht voor hun fysieke gezondheid.

Ik herinner me een gesprek met een hoogopgeleide dame die haar leven lang veel expertise had opgebouwd en zelfs na haar pensioen nog steeds om advies werd gevraagd. Maar toen ze rond de 80 was, merkte ze plotseling dat mensen haar mening steeds minder belangrijk vonden. Ze vertelde hoe ze in vergaderingen zat met oude collega’s en merkte dat de dynamiek veranderde. Waar ze vroeger met respect werd behandeld, werd er nu bijna ongemakkelijk gereageerd als ze iets wilde zeggen. "Wacht eens even, zij wil ook nog iets zeggen!" werd er gezegd, alsof ze een kind was dat even aandacht nodig had. En dan, na haar bijdrage, ging iedereen gewoon weer door alsof er niets was gebeurd. Dit patroon zag ik terug bij velen. Van mensen die leidinggevende functies hadden bekleed tot degenen die altijd voor hun gezin hadden gezorgd. Plotseling telden ze minder mee en werden ze deels onzichtbaar, niet alleen voor hun directe omgeving zoals buren en oud-collega’s, maar ook voor de samenleving als geheel. Deze onzichtbaarheid heeft niets te maken met het fysieke lichaam, want daar besteden we als samenleving juist veel aandacht aan. Het gaat om de persoon, de eigenheid en de geest van de 80-plusser die onzichtbaar wordt.

Een ander belangrijk aspect is dat naarmate ouderen fysiek afhankelijker worden, steeds meer taken van hen worden overgenomen, vaak met de beste bedoelingen om hen te beschermen. Dit begint met bankzaken, autorijden, en kleine dagelijkse beslissingen. Maar naarmate de tijd vordert, worden steeds meer aspecten van hun leven uit handen genomen, waardoor het voor hen moeilijk wordt om zichzelf te blijven en waardigheid te behouden. Dit maakt het leven minder de moeite waard en kan zelfs de zin van het leven aantasten.

Een vrouw die haar hele leven in het theater had gewerkt, vertelde me hoe ze zich voor het eerst oud voelde toen ze net 80 was geworden. Ze zei dat het niet kwam door wat ze in de spiegel zag, maar door hoe anderen naar haar keken. Het is de blik van anderen die haar het gevoel gaf oud te zijn, en dat maakte het moeilijk voor haar. Deze blik komt van ons allemaal – buren, kinderen, professionals – en beïnvloedt hoe ouderen zich voelen en hoe ze zichzelf zien.

Tijdens een gesprek met een 80-jarige vroeg ik me af: zou ik dezelfde toon aanslaan als ik met een vriendin van 45 zou praten? Dezelfde lichaamstaal gebruiken? Dezelfde vragen stellen? Het antwoord was nee, en dat vond ik schokkend. Ook ik, die me zo bewust ben van deze problematiek, betrapte mezelf erop dat ik anders reageerde. We moeten ons realiseren dat onze samenleving vaak anders omgaat met ouderen. Een datingprogramma voor 75-plussers, zoals "Hotel Romantiek", wordt als schattig gezien, terwijl een scène waarin ouderen seks hebben als vies wordt beschouwd. We zien reclames met jonge, mooie lichamen en accepteren dat zonder weerstand of walging. Maar hetzelfde beeld met ouderen maakt ons ongemakkelijk. Dit zegt veel over hoe we ouderen zien en behandelen.

Het is tijd dat we deze houding veranderen. We moeten de eigenheid, waardigheid en levenslust van ouderen respecteren en koesteren, in plaats van hen onzichtbaar te maken. Laten we hen de aandacht en respect geven die ze verdienen, niet alleen voor hun fysieke gezondheid, maar vooral voor wie ze zijn als persoon.