Mijn moeder: het eerste deel uit een persoonlijk tweeluik over mantelzorg

In 2013 werden mijn zus en ik plotseling mantelzorger van mijn moeder. Tot dat moment leefde ze een actief leven. Ze was zelfstandig en gezond. Opeens was dat weg. Het overviel mijn zus en mij in ons drukke leven met werk en gezin. Het betekende voor ons beide dat we meteen in actie moesten komen. Er moest van alles worden georganiseerd en geregeld.

Emoties

Voor stilstaan bij de emotionele invloed die dit op mij had was nauwelijks ruimte. Nu ik er op terugkijk zie ik dat er geen moment van afscheid nemen is geweest. Ik heb geen afscheid genomen van de moeder die ze voor mij is geweest. Geen afscheid van de relatie die we als zoon en moeder met elkaar hadden. In de crisissituaties met mijn moeder die volgden, zag ik mijzelf vooral rationeel en actief handelen. Er was een moment waarop mijn zus tegen mij zei: ‘maar voel jij dan niks?’. Ik denk dat mijn handelen inderdaad die bedoeling had: niet stilstaan en vooral doorgaan, zodat mijn emoties hanteerbaar bleven. Daardoor heb ik het rouwen over ’het verlies’ onbewust uitgesteld.

Mijn moeder is nu 80 jaar en heeft Corona. Ze woont in een verzorgingshuis waar ze liefdevol verpleegd wordt. Nu ze corona heeft en ik me zorgen maak over hoe ze dat gaat doorstaan moet ik aan dat moment in 2013 terugdenken, toen ze plotseling niet meer voor zichzelf kon zorgen. En wat ik daar van geleerd heb.

Bewondering

Als mijn volwassen dochters nu iets meemaken in hun leven of werk dan komt vaak de gedachte bij me op dat ze dit niet meer met hun oma kunnen delen omdat die dat niet meer kan begrijpen. En als ik langs de woning wandel waar ze na haar pensioen met plezier woonde, en waar ik vaak van haar kookkunsten kwam genieten, dan denk ik terug aan wie ze was en hoe trots ik op haar ben. Ze toonde in haar leven veel veerkracht in de wijze waarop ze met tegenslag omging. Ze heeft als alleenstaande moeder mijn zus en mij opgevoed. En ik was geen gemakkelijke zoon in mijn puberteit! Ze heeft geen gemakkelijk leven gehad en zich daar bewonderenswaardig doorheen geslagen. Ik merk dat nu emoties en verdriet bij me bovenkomen terwijl ik dit schrijf.

Schuldgevoel

Ik probeer mijn moeder wekelijks te bezoeken. Als we elkaar zien is er weinig verbinding en contact Ze leeft in haar eigen binnenwereld, met liefdevolle verpleging die haar geweldig verzorgt. Ze slaapt veel en praat heel weinig. Gelukkig herkent ze me wel als ik op bezoek kom. Dat we al een hele lange periode samen niet naar buiten mogen door Covid 19 helpt ook niet om de bezoeken wat plezieriger voor ons beiden te maken.

Ik merk weestand en tegenzin als ik naar haar toe ga. Soms zou ik willen dat het voorbij was. Het is pijnlijk om steeds opnieuw te zien dat haar persoonlijkheid is verdwenen terwijl ze er fysiek nog is. Ik weet dat ze het verschrikkelijk had gevonden als ze had geweten dat haar dit zou overkomen. Haar verlies aan decorum is confronterend om te ervaren. Mijn moeder was altijd voorkomend, ze zag er verzorgd uit. Ik vind het vreselijk om te zien hoe ze er nu soms bij zit. De pijn die ik telkens na het bezoek ervaar zou ik liever ontlopen door niet meer naar haar toe te gaan. Ik voel me er dan meteen schuldig over dat ik dat denk. Ik merk dat ik vaak denk ‘dat ik dat niet mag denken’.

Toch kies ik er meestal voor om wél bij haar op bezoek te gaan, met mijn tegenzin onder mijn arm. Eigenlijk doe ik het niet voor haar maar voor mezelf. Omdat ik het belangrijk en waardevol vind om een ‘goede zoon’ te zijn. Bewust kiezen voor gedrag dat past bij mijn waarden helpt me om niet in die weerstand te blijven hangen. Ervaring heeft me geleerd dat ik onnodig veel energie verlies als ik blijf vasthouden aan mijn weerstand.

Rouwen

Twee jaar gelden werd ik gebeld door de verpleging dat mijn moeder een helder moment had. Meteen liet ik alles vallen en ben naar haar toe gegaan. We hadden weer echt verbinding en contact met elkaar. Ze stelde vragen en was geïnteresseerd in mij en mijn gezin. Het leek alsof mijn moeder even terug was. Wat had ik dat gemist! Het was een dubbel gevoel, fijn en pijnlijk tegelijk. Ik was heel blij dat ik weer even met haar kon praten. Tegelijk was ik me er bewust van dat ze morgen weer verdwenen zou zijn. Het was een vreemde ervaring die ik voor geen goud had willen missen. Nu realiseer ik me dat dat een soort afscheid was, straks gevolgd door een tweede afscheid als ze er niet meer is.

Medaille

Ik vertelde al dat ik in mijn jeugd soms opstandig was. Dat moet moeilijk zijn geweest voor haar. Ze had als alleenstaande ouder al genoeg te stellen met het zorgen voor een inkomen en het opvoeden van twee jonge kinderen.

Onze verbinding werd veel intenser nadat we allebei een persoonlijk ontwikkelingstraject doormaakten. Ik vond het heel inspirerend om te zien hoe mijn moeder op oudere leeftijd een nieuwe draai aan haar leven gaf. En ik ging haar levenswijsheid beter zien. Ze liet in haar gedrag en keuzes duidelijk zien wat voor haar belangrijk was. Ze ging nieuwe vaardigheden leren en stopte plotseling, na 50 jaar, met roken!

De bewondering die ik voel en de dankbaarheid voor wie mijn moeder voor mij is geweest, is één kant van de medaille. De pijn die ik voel als ik naar haar toe ga, dezelfde pijn die ik probeer te ontlopen met de gedachte dat ik liever niet op bezoek wil, is de andere kant van de medaille. Dankbaarheid en pijn zijn de twee zijden van dezelfde medaille. Ze gaan hand in hand. De liefde voor mijn moeder is belangrijk voor me, en daarom doet het pijn om haar te zien in haar huidige situatie. Maar daardoor ontstaat ook de bereidheid om die pijn te verdragen. Het één is onverbrekelijk met het ander verbonden.

Lees ook het tweede deel uit het persoonlijke tweeluik: 'Mijn moeder'