Dementie op de sportvereniging: meedoen is belangrijker dan winnen

Nu steeds meer mensen dementie krijgen, hebben (sport)verenigingen te maken met een aanwas van mensen met dementie – ook omdat bestaande leden ouder worden. Een belangrijke uitdaging is het dementievriendelijk(er) maken van de samenleving. Mensen met dementie willen graag meedoen, van betekenis blijven, onderdeel blijven van de samenleving. Wat vraagt het van sportverenigingen en -scholen om deze mensen bij hun activiteiten te blijven betrekken en te werken aan een dementievriendelijke omgeving?

300.000 mensen in Nederland hebben dementie. Dat aantal zal als gevolg van de vergrijzing in de toekomst explosief stijgen naar meer dan 500.000 in 2040, en tot 2050 oplopen naar ruim 620.000. Zinvolle daginvulling is voor mensen met dementie en hun naasten belangrijk om het thuis (langer) vol te kunnen houden. Het draagt bij aan gezondheid en vitaliteit, het beleven van plezier, aangaan van nieuwe contacten, ontspanning en creativiteit.

Zinvolle daginvulling bevordert de interactie met andere personen, waardoor het bijdraagt aan sociale participatie en verbeterde kwaliteit van leven, wat de progressie van de aandoening kan vertragen. Kijkend naar sport en bewegen: mensen met dementie die meer bewegen hebben bijvoorbeeld minder fysieke beperkingen, een lager valrisico en minder valincidenten dan degenen die minder bewegen.

Dementievriendelijke sportvereniging

Alzheimer Nederland, Kenniscentrum Sport & Bewegen en Movisie hebben verkend wat het vraagt van (sport)verenigingen om dementievriendelijk te zijn en blijven. Dat heeft geresulteerd in vier praktijkvoorbeelden, zoals te zien in onderstaand kader. Welke uitdagingen en kansen kunnen hieruit geformuleerd worden?

Vier praktijkvoorbeelden

• Een dementievriendelijke sportschool: een kleine moeite met grote impact – Alzheimer Nederland
• VV Jonathan brengt mensen met dementie in beweging – Kenniscentrum Sport & Bewegen
• ‘Iemand die zo lang heeft getennist, laat je toch niet vallen?’ – Movisie
• Maatjesboulen voor mensen met dementie: ‘Hier vergeten ze álles’ – Movisie

Uitdagingen

Wat zijn uitdagingen voor sportverenigingen als het gaat om omgaan met mensen met dementie?

• Het vinden van een balans tussen mensen met dementie begeleiden en zelfstandig aan de slag laten gaan. Wanneer heeft iemand begeleiding nodig? En wat kunnen mensen nog zelf? Dit vraagt om afstemming en fijngevoeligheid.
• Het zo vroeg mogelijk in beeld krijgen van mensen met dementie. Dit is een blijvend aandachtspunt, waarbij samenwerking met huisarts, praktijkondersteuner (poh) en casemanager onmisbaar is.
• GOED (geruststellen, oogcontact maken, even meedenken en dank je wel) omgaan met dementie. Dit betekent anders kijken naar dementie: niet uitgaan van wat er niet meer kan, maar naar wat er nog wel kan. Ze herkennen, een luisterend oor bieden en geduld hebben. Mensen met dementie dus niet naar de uitgang dirigeren, maar juist betrekken.
• Het vinden en binden van betrokken vrijwilligers. Zij zijn namelijk cruciaal om de deelname van mensen met dementie op de sportvereniging te veraangenamen. Deze vorm van vrijwilligerswerk vraagt sensitiviteit, maar levert veel voldoening op.

Kansen

Welke kansen liggen er voor sportverenigingen om dementievriendelijk te worden?

• De groepstraining op locatie van Samen dementievriendelijk helpt om bewustwording te creëren onder vrijwilligers, leden, deelnemers. Het certificaat met sticker geeft ook een geruststellend gevoel: ‘Hier ben ik welkom’.
• Wanneer gezelligheid, plezier en competitie hand in hand gaan, is er de grootste kans op succes. Het moet vooral ook leuk zijn en leuk blijven om mee te doen.
• Betrek mensen met dementie bij het aanbod. Wat vinden zij belangrijk? Wat hebben zij nodig om te blijven meedoen? Zoek samen naar oplossingen – vaak komen zij (en hun naasten) met suggesties waar je zelf niet aan hebt gedacht.
• Sport kan zowel een doel zijn als een middel: bewegen is goed voor de gezondheid, het verdringt de zorgen even naar de achtergrond en het participeren op de vereniging heeft ook allerlei neveneffecten, zoals contact met anderen, lotgenotencontact, ontstaan van vriendschappen, ontlasting voor de mantelzorger. Vergeet hierbij het belang van de ‘derde helft’ niet.
• Veel mensen zijn bereid om zich vrijwillig in te zetten om te werken aan een dementievriendelijke sportvereniging, omdat dit naast sportieve doelen ook maatschappelijke doelen dient – en een sterke zingevende component met zich meebrengt.
• Dementievriendelijkheid kan concreet gestalte krijgen met een duidelijke entree, welkomstbordjes, prikkelvrije zones, duidelijke looproutes en duidelijke instructies bij apparaten.
• Geniet als vereniging van kleine dingen. Ook een reis van duizend mijl begint met één stap.

Themabijeenkomst voor verenigingen

Een dementievriendelijke vereniging zorgt voor een warmere en meer inclusieve gemeenschap voor iedereen. Het programma Samen dementievriendelijk reikt verenigingen middelen en ondersteuning aan om bij te dragen aan een dementievriendelijke samenleving, zodat iedereen kan blijven meedoen. Krijg jij in je vereniging te maken met mensen met dementie en wil je weten hoe je goed met hen kunt omgaan? Samen dementievriendelijk biedt sport-, muziek- en hobbyverenigingen een gratis themabijeenkomst aan. Deze bijeenkomst geeft medewerkers en vrijwilligers laagdrempelige en makkelijke handvatten.

Lees ook

• Het effect van sport en bewegen op mensen met dementie
• Lokaal beleid rondom bewegen en dementie