Gebrek aan bewegingsvrijheid in verpleeghuis schending mensenrecht

Bewoners van verpleeghuizen worden nog regelmatig beperkt in hun bewegingsvrijheid: zij zitten achter een gesloten deur. En dat is een schending van de mensenrechten, zegt onderzoeker en gezondheidsjurist Brenda Frederiks (Amsterdam UMC). De Wet Zorg en Dwang (2020) schrijft voor dat bewoners niet zomaar mogen worden opgesloten.  

Sinds de invoering van die wet mag er niet zomaar ‘onvrijwillige zorg’ worden verleend aan bewoners van zorginstellingen. Beperking van de bewegingsvrijheid wordt ook gezien als een vorm van ‘onvrijwillige zorg’. Dat mag volgens de wet alleen als er een ernstig nadeel is, bijvoorbeeld omdat iemand (verkeers-)gevaarlijk is voor zichzelf of voor een ander. “En dan nog moet je dat goed onderzocht hebben en naar alternatieven hebben gezocht om die bewegingsvrijheid juist wél mogelijk te maken,” aldus Frederiks. “Iedereen heeft volgens de Grondwet – en volgens Europese verdragen - namelijk recht op bewegingsvrijheid.”

Ook volgens Julie Meerveld van Alzheimer Nederland is het 'klip en klaar'. "Het is verboden om mensen van hun vrijheid te beroven tenzij er zwaarwegende redenen zijn om dat wel te doen. Nu gebeurt dat helaas nog vaak andersom, dat is de omgekeerde wereld. Als je verhuist naar het verpleeghuis hoort dat absoluut niet te betekenen dat je per definitie achter gesloten deuren terecht komt. Dat mag alleen als het echt niet anders kan. Dat betekent dat het verpleeghuis eerst alternatieven moet onderzoeken. En die zijn er gelukkig wel."

Wet Zorg en Dwang

Maatregelen die iemands vrijheid beperken mogen alleen opgelegd worden in het kader van de Wet Zorg & Dwang. Deze wet is ingevoerd in 2020 en regelt de rechten van mensen die niet zelfstandig kunnen beslissen. Maatregelen moeten worden besproken met de cliënt, een vertegenwoordiger en andere zorgprofessionals, zodat gezocht kan worden naar alternatieven die minder ingrijpend zijn. Ook moeten maatregelen minimaal elke zes maanden opnieuw besproken worden met iemand en iemands vertegenwoordiger (elke drie maanden wanneer er geen overeenstemming is over de maatregel).

Geen volledige cijfers

Het is onduidelijk hoeveel zorglocaties op dit moment de bewegingsvrijheid van hun bewoners nog beperken door bijvoorbeeld codes op deuren of andere beperkende maatregelen. Onbekend is dus ook hoeveel mensen er nog oneigenlijk achter die ‘gesloten deur’ zitten. Zowel de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de branchevereniging van de verpleeghuizen ActiZ heeft geen zicht op die aantallen, zo laten ze weten.

Rondgang Pointer

Uit een rondgang van Pointer onder zes grote zorgorganisaties blijkt echter wel dat nog lang niet al de zorglocaties voldoen aan het opendeurenbeleid. In totaal vertegenwoordigen deze zes organisaties 143 zorglocaties en slechts 61 daarvan hebben op dit moment een volledig opendeurenbeleid. Daarbij kunnen mensen zonder een handeling te hoeven uitvoeren (zoals het invoeren van een code of vragen aan verpleging of ze naar buiten mogen) van de afdeling en naar buiten (eventueel ondersteund door GPS-tracking).

Uitzending 6 juni

Donderdag 6 juni meer over het opendeurenbeleid in Pointer, NPO2, 20:25 uur.

 Vaktip; Noteer in de agenda!

Op 19 november '24 om 10.00 uur - 11.30 wordt er in samenwerking met Deelmee, Rivas Zorggroep Rivas met Marion Schenkelaars een gratis Webinar gehouden met als titel 'Leven in vrijheid – een deur kan op vele manieren open'. 

Bij meerdere verpleeghuizen van Rivas Zorggroep is of gaat een opendeurenbeleid van kracht voor cliënten met dementie. Het doel van Rivas is om bewoners de vrijheid te geven die zij aankunnen en willen. 

Mensen met dementie zijn voor hun eigen veiligheid jarenlang ondergebracht op gesloten afdelingen, met alle goede bedoelingen, maar lang niet iedereen is gelukkig achter die gesloten deuren. Ons doel is om bewoners de vrijheid te geven die zij aankunnen en willen. Het uitgangspunt van ons ‘Leven in Vrijheid’ is dat bewoners niet achter een gesloten deur wonen en er op individueel niveau wordt gekeken naar wat de behoeften, wensen en mogelijkheden van een bewoner zijn.”

Marion Schenkelaars  locatie hoofd bij Rivas legt uit dat we moeten stoppen met de woorden “open deuren” en hiervoor in de plaats moeten inbedden in de taal, start met “leven in vrijheid”, dit maakt een wereld van verschil bij iedereen. 

Het is niet alleen een deur die wordt geopend.