Praktijkvoorbeeld van multidisciplinaire aanpak voor vergeetachtige migrantenouderen

Signalen van vergeetachtigheid en dementie worden bij migrantenouderen vaak pas laat door hun omgeving onderkend als een probleem. Onwetendheid, schaamte en taboe spelen een grote rol. De doelgroep is daardoor niet altijd goed in beeld of passende hulp komt te laat. In Rotterdam richt een tweejarig project zich op het beter bereiken en ondersteunen van deze doelgroep. Hoe ze dat doen? In dit artikel, origineel geplaatst door Movisie, gaan we dieper in op dit praktijkvoorbeeld. Movisie ging hiervoor in gesprek met Suzana Zornic, lid van het kernteam ‘migrantenouderen en dementie’ in Delfshaven en domeincoördinator ouderen & kwetsbaren bij welzijnsorganisatie WMO radar.

‘De basis van dementie is in alle culturen hetzelfde, maar de beleving is anders. In Nederland is dementie al langer als ziekte bekend. In veel andere landen denken ze dat het bij het ouder worden hoort en wordt het niet op tijd gesignaleerd. Het is dan meestal al te laat en daarmee ook te zwaar voor de mantelzorger, bijvoorbeeld omdat ouderen weglopen of er zwaardere gedragsproblemen ontstaan. We horen vaak dat overbelasting bij mantelzorgers veroorzaakt wordt door een te laat gestelde diagnose.

'De basis van dementie is in alle culturen hetzelfde, maar de beleving is anders'

Voor de omgeving van een migranten oudere is het meestal niet vanzelfsprekend om op zoek te gaan naar informatie rondom dementie of om ondersteuning te vragen. Schaamte en taboe spelen hierin vaak een rol. In traditionele migrantengezinnen wordt er amper gepraat over dit onderwerp. Er wordt verwacht dat je voor je ouders zorgt, je brengt ze niet snel naar een verzorgingstehuis. Daarnaast zijn migrantenouderen vaak al eerder afhankelijk van de hulp en steun van hun kinderen, omdat ze bijvoorbeeld niet digivaardig zijn of omdat er een taalbarrière is. Dat maakt het soms nog lastiger om sommige signalen op tijd te ontdekken. Je kunt dit alles zien als een soort domino-effect. Het is daarom extra belangrijk om bewustwording te creëren bij migrantenouderen en hun omgeving.’ 

Multidisciplinair project 

Het Rotterdamse project ‘Oudere migranten met vergeetachtigheid of dementie en hun familie’ is ontstaan omdat migrantenouderen met ernstige geheugenproblemen vaak niet goed in beeld zijn. Er is veel onwetendheid over dementie bij migrantenfamilies, waardoor het veranderend gedrag van de oudere niet goed wordt begrepen. De familie wil het zelf oplossen en raakt overbelast. Hulp wordt pas ingeschakeld wanneer het echt niet meer gaat. Ook sluit het zorg- en welzijnsaanbod niet altijd goed aan op de behoeften van deze oudere migranten en hun familie. Het project draait om de vraag hoe hulp eerder kan worden ingezet en hoe deze kan aansluiten bij de wensen en behoeften van oudere migranten met vergeetachtigheid of dementie en hun familie.

Multidisciplinaire aanpak 

Het project werkt met kernteams ‘migrantenouderen en dementie’; één in Delfshaven en één in Feijenoord. Zo’n kernteam bestaat uit professionals vanuit zorg en welzijn. In het eerste projectjaar heeft het kernteam zich gericht op het beter (vroeg)signaleren van migrantenouderen met vergeetachtigheid of dementie. Nu in het tweede jaar brengen kernteamleden moeilijke casussen in en vangen deze op door inzet van passende hulp. Het kernteam kan ook een zogenaamde buitenring met professionals van andere welzijns- en zorgorganisaties consulteren. De buitenring kan helpen bij het signaleren en verbeteren van de ondersteuning. ‘Het project heeft een soort back office gecreëerd rondom vergeetachtige migrantenouderen. Dat thema is nog lang niet goed bij iedereen geïntegreerd. Wat speelt er bij deze doelgroep? Wat zijn de signalen? Wat kunnen mantelzorgers doen? En hoe kunnen we taboes doorbreken? Dat bespreken we allemaal in het kernteam. De diversiteit in het kernteam is ook meteen de kracht. We bespreken moeilijke casussen en bekijken samen vanuit verschillende invalshoeken wat we kunnen doen en hoe we de taken verdelen. We staan allemaal dichtbij de praktijk, dat zorgt ervoor dat we goed op de hoogte zijn van alles wat er speelt. Problemen rondom het welzijn van kwetsbare mensen kun je niet alleen oplossen. Het gaat vaak om gedragsverandering, daarvoor is het echt nodig om samen te werken met verschillende lagen en expertises.’

'De diversiteit in het kernteam is ook meteen de kracht'

Hulp op maat

Casussen komen meestal binnen via de professionals en de advieslijn van het kernteam ‘migrantenouderen en dementie’. Hier kunnen mensen voor informatie of advies terecht rondom vergeetachtigheid bij migrantenouderen. ‘Een tijdje geleden kwam er een casus binnen over een oudere, vergeetachtige Surinaamse vrouw. Haar dochter is mantelzorger, maar wist niet dat er respijtzorg bestaat. De casemanager of een andere professional brengt zo’n casus dan in, zodat we vanuit verschillende invalshoeken kunnen bekijken hoe we de mantelzorger kunnen ondersteunen. We hebben besloten dat de buurtcoach aan de slag gaat met eventuele dagbesteding, de maatschappelijk werker kijkt naar financiële ondersteuning en mantelzorgontlasting en een zorgorganisatie koppelt ze aan de migrantenpoli. Vanuit het kernteam kijken we naar het totaalplaatje en luisteren we goed naar de behoefte van een kwetsbare oudere.’ 

Signalenkaart 

Hoe pik je signalen van vergeetachtigheid op? En hoe zorg je voor vroegsignalering? Uit het project komt naar voren dat er behoefte is aan een duidelijk, eenvoudig middel om signalen van vergeetachtigheid bij migrantenouderen beter te herkennen. Daarom is de signalenkaart ontwikkeld, die in Rotterdam bijvoorbeeld al op de migrantenpoli ingezet wordt. ‘Het is belangrijk om bewustwording te creëren bij alle betrokkenen (mantelzorgers, professionals, vrijwilligers, sleutelfiguren etc), zodat mensen eerder signalen oppikken en alerter zijn. Met de kaart kun je op een eenvoudige manier betrokkenen voorlichten uit het formele en informele netwerk, zodat ze erover met elkaar in gesprek kunnen gaan.’ Naast de signalenkaart wordt bewustwording voor zorgprofessionals, vrijwilligers en migrantenfamilies ook bijgebracht door het geven van voorlichtingen. ‘We hebben bijvoorbeeld mensen getraind bij een moskee en een migrantenorganisatie, zodat zij - het informele netwerk - ook goed op de hoogte zijn van signalen en de mogelijkheden om hulp te zoeken bij migrantenouderen met vergeetachtigheid.’ 

'Alleen ga je snel, samen ga je sneller'

Combinatie tussen zorg en welzijn

Het project is nu halverwege het  tweede jaar en heeft al veel mensen bereikt. Toch zijn er ook nog doelen te behalen. ‘Ondanks de goede samenwerking met een paar huisartspraktijken, merk ik dat we dieper op dit soort thema’s in moeten gaan. Huisartsen zijn, zeker nu, erg druk. Ze beseffen soms niet welke doelgroep specifieke informatie er is en welke mogelijkheden er allemaal voor migranten ouderen zijn. Soms weten ze niet eens van het bestaan van de migrantenpoli af. Daar moeten we nog meer in investeren. Het is erg belangrijk om huisartsen, maar ook fysiopraktijken, apotheken en thuiszorg, hier goed bij te blijven betrekken. Als we meer informatie met elkaar uitwisselen, kunnen we elkaar stimuleren om sneller en betere hulp te bieden.’

Geleerde lessen

Het project loopt in mei af. Wat neemt Suzana Zornic mee? ‘Mijn motto is: ‘alleen ga je snel, samen ga je sneller’. Dat is niet bij iedereen vanzelfsprekend, maar in het kernteam “migrantenouderen en dementie” gaat dit echt op. Daar plukken we samen de vruchten van! Het is echt een meerwaarde om vanuit verschillende hoeken naar een casus te kijken. Het project heeft een prachtige signalenkaart opgeleverd, je ziet dat vroegsignalering beter gaat en dat sommige professionals meer cultuursensitief werken. We streven ernaar dat het kernteam  – na de afronding van dit project – gewoon blijft doorgaan. Ik wil onze buurtcoach en andere professionals daarin blijven faciliteren en stimuleren. Zodat ze signalen bij het kernteam neerleggen en er sneller en makkelijker een oplossing komt. Vaak lukt het in je eentje wel om op goede ideeën te komen, maar heb je partners nodig om het te realiseren.’

Meer weten?

Dit praktijkvoorbeeld is origineel gepubliceerd door Movisie. Wil je weten hoe het Rotterdamse project er nu aan toe gaat in de praktijk? Bezoek dan de website van Hogeschool Rotterdam en ga met elkaar in gesprek! Hoe kunnen jullie een multidisciplinaire aanpak toepassen om vergeetachtigheid en dementie bij ouderen met een migratieachtergrond beter te signaleren?