Micro-Cosmos: een innovatief hulpmiddel voor verbetering van sensorische informatieverwerking

Sensorische informatieverwerking (SI)

Sensorische informatieverwerking (SI) is het proces waarbij de hersenen zintuiglijke input ontvangen, verwerken en interpreteren. Dit is essentieel om de wereld om ons heen te begrijpen en erop te reageren. Door inzicht te krijgen in normale en afwijkende sensorische functies, kunnen we mensen met een verstoorde sensorische informatieverwerking beter ondersteunen.

Waarneming begint wanneer zintuigcellen prikkels opvangen en deze naar de hersenen sturen. De zeven primaire zintuigen zijn visueel (zien), auditief (horen), tactiel (tast), olfactorisch (ruiken), gustatorisch (proeven), vestibulair (evenwicht) en proprioceptief (lichaamsbewustzijn). Elk zintuig reageert op specifieke stimuli, zoals licht voor het visuele systeem en geluidsgolven voor het auditieve systeem.

Binnen de hersenen worden deze prikkels verwerkt in specifieke gebieden. In de primaire sensorische gebieden, zoals de visuele cortex voor visuele input en de auditieve cortex voor geluiden, worden prikkels omgezet in bewuste percepties. Associatiegebieden in de hersenen combineren informatie van verschillende zintuigen, waardoor we de wereld om ons heen als een samenhangend geheel waarnemen. Deze waarneming wordt verbonden met eerdere ervaringen, zodat we geluiden, beelden en geuren kunnen herkennen.

De hersenen filteren prikkels op basis van hun belangrijkheid. Zo wordt een brandlucht bewust waargenomen omdat het op gevaar kan wijzen, terwijl het geluid van een snelweg vaak genegeerd wordt. Als een prikkel als belangrijk wordt beschouwd, wordt deze bewust waargenomen en kunnen we er passend op reageren.
 

Ontwikkeling en verandering van sensorische verwerking bij dementie

Dementie beïnvloedt de verwerking van prikkels aanzienlijk. Door degeneratieve veranderingen in de hersenen wordt het vermogen om sensorische prikkels te interpreteren en erop te reageren verstoord. Dit kan leiden tot moeilijkheden met het verwerken van stimuli zoals geluid, licht en aanraking.

Mensen met dementie kunnen moeite hebben met het herkennen van gezichten of objecten, of problemen ervaren met communicatie door gehoorverlies. Ook kan een verstoorde tastzin dagelijkse handelingen bemoeilijken. Daarnaast kunnen mensen met dementie moeite hebben om prikkels te filteren, waardoor een overvloed aan prikkels snel leidt tot overprikkeling, wat stress, verwarring en angst kan veroorzaken. Tegelijkertijd kan onderprikkeling leiden tot gevoelens van rusteloosheid en ontevredenheid.

Om dit evenwicht te bewaren, is het belangrijk dat mensen met dementie zintuiglijke prikkels ontvangen die dynamisch en interessant zijn. Statische prikkels bieden geen nieuwe informatie, terwijl dynamische prikkels variëren in intensiteit of patroon, waardoor ze de aandacht blijven trekken. Voor mensen met dementie zijn multisensorische prikkels die rustgevend, herkenbaar en voorspelbaar zijn, het meest effectief. Het vermijden van storende, irrelevante prikkels helpt om overprikkeling en onrust te voorkomen.
 

De Micro-Cosmos: een helpend hulpmiddel

De Micro-Cosmos is een innovatieve kap die achter het bed kan worden geplaatst, waardoor een rustgevende, geborgen omgeving ontstaat zonder de noodzaak voor aparte ruimtes of verplaatsingen van de cliënt. Deze kap biedt dynamische en multisensorische prikkels die de hersenen van de cliënt blijven stimuleren zonder overprikkeling te veroorzaken. De Micro-Cosmos creëert een veilige omgeving waarin storende prikkels worden uitgesloten, terwijl rustgevende, voorspelbare prikkels worden aangeboden. Dit kan vooral nuttig zijn voor mensen met dementie, die baat hebben bij een gecontroleerde, kalmerende omgeving.

Mensen met een verstandelijke handicap

Bij mensen met een verstandelijke beperking, zoals autisme, functioneren de zintuigen doorgaans goed, maar de verwerking van zintuiglijke prikkels in de hersenen verloopt anders. Dit kan leiden tot verschillende problemen in de verwerking van prikkels:

• Modulatieproblemen: Moeite met het reguleren van de intensiteit, frequentie of duur van reacties op prikkels.
• Discriminatieproblemen: Moeite om subtiele verschillen tussen prikkels waar te nemen.
• Sensomotorische problemen: Problemen met het combineren van sensorische input en motorische responsen, wat kan leiden tot coördinatieproblemen.
• Vervormde of gefragmenteerde waarneming: Prikkels worden onjuist, vertraagd of gefragmenteerd verwerkt.

Een verstoorde prikkelverwerking heeft invloed op de ontwikkeling van communicatie, emoties, denken en sociale vaardigheden. Het vermijden van prikkels kan schadelijk zijn voor hun welzijn en ontwikkeling. Het is cruciaal om prikkels zorgvuldig af te stemmen op hun behoeften, zodat ze voldoende stimulatie krijgen zonder overprikkeld te raken.

Micro-Cosmos voor mensen met een verstandelijke beperking

Slaapproblemen bij mensen met verstandelijke beperkingen kunnen vaak verband houden met de manier waarop ze overdag prikkels verwerken. Overmatige activatie gedurende de dag kan het moeilijk maken om 's nachts goed te slapen. Het inbouwen van rustmomenten en het verminderen van prikkels overdag kan helpen om slaapproblemen te voorkomen.

De Micro-Cosmos kan helpen door een rustgevende omgeving te creëren die prikkels tijdelijk vermindert, terwijl zachte, voorspelbare prikkels worden aangeboden. Deze prikkels kunnen worden aangepast aan de specifieke behoeften van de cliënt, zoals het reguleren van lichtintensiteit en geluidsvolume.

Daarnaast werkt Micro-Cosmos samen met Deelmee aan een leernetwerk om de praktijkervaringen met de Micro-Cosmos verder te ontwikkelen. Dit netwerk bevordert de kwaliteit van zorg door een verplaatsbare en effectieve Healing Environment te bieden, die bijdraagt aan het welzijn van patiënten en cliënten.

De Micro-Cosmos is daarmee een waardevol hulpmiddel voor het bevorderen van rust, slaap en sensorische stimulatie bij mensen met dementie en verstandelijke beperkingen.

Micro-Cosmos heeft in samenwerking met Deelmee een speciaal leernetwerk ontwikkeld. Binnen dit leernetwerk wordt samengewerkt om praktijkervaringen met de Micro-Cosmos landelijk verder te ontwikkelen. We denken mee over hoe we rust en slaap van patiënten en cliënten kunnen bevorderen door het aanbieden van een verplaatsbare en effectieve Healing Environment.

Heb je interesse om mee te werken, te denken en te ontwikkelen? Voel je welkom en registreer je met een gratis account op Deelmee. Via het menu Leernetwerk kun je het lidmaatschap aanvragen van het Leernetwerk Micro-Cosmos. 

Bronnen

1. https://educadora-webshop.nl/dementie-en-prikkelverwerking/ 
2. https://dagelijks-leven.nl/verhaal/sensorische-informatieverwerking-bij-onbegrepen-gedrag/
3. https://www.nssi.nl/wat-is-het/
4. https://www.fortior.info/blogs/wat-kun-je-doen-aan-problemen-in-de-sensorische-informatieverwerking/#:~:text=vervolgens%20passend%20reageren.-,Sensorische%20informatieverwerkingsproblemen,in%20de%20hersenen%20anders%20verwerkt
5. Thoonsen, M., Gaag, van der, M. (2021) Wiebelen en friemelen voor mensen met een verstandelijke beperking. Huizen: Pica