Het belang van assertiviteit en hoe je dit in de praktijk brengt

Geschreven door Michaëla Merkus en Suzanne de Baere

In de moderne wereld, waar communicatie een cruciale rol speelt in zowel ons persoonlijke als professionele leven, is assertiviteit een onmisbare vaardigheid. Het werken met vrijwilligers vraagt een goede balans en begrenzing, en dan is assertiviteit een goede eigenschap om te versterken. In dit artikel bespreken we het belang van assertiviteit, hoe het zich onderscheidt van agressief of passief gedrag, en delen we praktische tips om assertiever te worden.

Wat is assertiviteit?

Assertiviteit is het vermogen om je gedachten, gevoelens en behoeften op een directe, eerlijke en respectvolle manier te uiten. Het is een evenwichtige vorm van communicatie waarbij je zowel je eigen rechten als die van anderen respecteert. Goed om te weten is dat assertiviteit niet hetzelfde is als altijd maar zeggen wat je denkt of wilt. Wanneer je dat doet, hou je doorgaans minder rekening met anderen en is je gedrag eerder agressief dan assertief. Waar agressiviteit vaak ten koste gaat van anderen, draait assertiviteit om gelijkwaardigheid en respect.

De relatie tussen assertiviteit en werken met vrijwilligers

Assertief zijn is belangrijk in elke situatie, maar zeker ook wanneer je met vrijwilligers werkt. Werken met vrijwilligers is namelijk emotiewerk. Je komt in contact met veel verschillende mensen, die allemaal weer op hun eigen manier communiceren. Het is dan goed dat jij dicht bij jezelf blijft en op een voor jou fijne manier terug communiceert. 

Ook is het zo dat in het werken met vrijwilligers soms grenzen vervagen. Denk bijvoorbeeld aan een vrijwilliger die je op zondag avond om half 11 (op je vrije avond) belt. Of een vrijwilliger die heel zijn levensverhaal met je deelt, waarbij je zodanig heftige verhalen te horen krijgt, dat je er 's-nachts van wakker ligt.

Of wat dacht je van een vrijwilliger die iets vervelends meemaakt op het werk en daardoor vanuit emotie heftig op jou reageert. Hier kun je nog lang last van hebben.

Al deze situaties maken dat het extra belangrijk is dat je werkt aan het vergroten van je assertieve vaardigheden. Zodat jij in de toekomst nog beter kunt omgaan met dit soort situaties. En zodat anderen jouw grenzen beter leren respecteren.

Bovendien positioneer je jezelf steviger wanneer je assertief gedrag vertoont en laat je zien aan je omgeving dat het oké is om grenzen aan te geven en je eigen waarden voorop te stellen. Goed voorbeeld doet immers goed volgen. 

Waarom is assertiviteit nog meer belangrijk?

Wanneer je niet assertief bent (passief) heb je vaak moeite met voor jezelf opkomen. Je laat structureel over je grenzen gaan, wat ten koste gaat van jezelf. Jouw behoeftes komen dan niet aan bod, terwijl die er wel toe doen. Er zijn nog andere redenen waarom assertief zijn zo belangrijk is. We sommen er een aantal voor je op.

• Verbeterde relaties: door assertief te zijn, kun je open en eerlijke communicatie bevorderen, wat leidt tot sterkere en meer oprechte relaties met de mensen om je heen. Mensen weten wat ze aan jou hebben, en dat vinden ze fijn.
• Meer zelfvertrouwen: assertief zijn helpt je om je eigenwaarde te versterken. Je gaat namelijk ervaren dat door af en toe 'nee' te zeggen, niet meteen alles misloopt, en dat de meeste mensen dit ook gewoon oké vinden.
• Minder stress: wanneer je je grenzen duidelijk aangeeft en voor jezelf opkomt, verklein je de kans op misverstanden en onopgeloste conflicten, wat stress kan verminderen.

Hoe word ik assertiever?

Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om beter op te komen voor jezelf. We zeten een aantal tips voor je op een rij.

Tip 1: vergroot je zelfbewustzijn

Door je te verdiepen in je eigen gevoelens en behoeften, leer je meer over jezelf en waar jouw grenzen liggen. Dit is de eerste stap naar assertiviteit, omdat je duidelijk moet weten waar jouw grenzen liggen. Pas dan kun je ze ook echt aangeven. Assertiviteit begint met weten wat goed is voor jou. 

Tip 2: gebruik "Ik"-boodschap

In plaats van de ander de schuld te geven, kun je beter je gevoelens uiten met zinnen die beginnen met "Ik". Bijvoorbeeld: "Ik voel me niet gehoord wanneer je me onderbreekt." Dit maakt het voor de ander meteen duidelijk dat jouw grens bereikt is. Wanneer je te veel spreekt in algemene termen (bijvoorbeeld: ''Anderen voelen zich misschien niet gehoord wanneer je ze onderbreekt''), voelt de ander zich onvoldoende aangesproken en kan hij of zij de feedback makkelijker naast zich neer leggen. Jij-boodschappen zijn een directe beschuldiging die meestal niet het gewenste effect hebben. De meeste mensen schieten dan in de verdediging of gaan terug in de aanval. 

Tip 3: oefening baart kunst

Begin met assertief gedrag in minder stressvolle situaties, zoals het uiten van je voorkeuren in dagelijkse gesprekken. Dit bouwt vertrouwen op voor meer uitdagende situaties. Mocht je het heel lastig vinden om je grenzen aan te geven, kun je er ook voor kiezen om eerst te oefenen met iemand die je vertrouwt. Vraag die persoon om een situatie uit te beelden waarbij over jouw grenzen wordt gegaan. Zo doende kun je op een hele veilige manier oefenen met opkomen voor jezelf.

Tip 3: let op je lichaamstaal

Een open houding, oogcontact en een rustige stem dragen bij aan een assertieve uitstraling. Probeer er in een situatie waarin je voor jezelf moet opkomen eens op te letten wat jouw houding is en pas dit eens toe.

Conclusie

Assertiviteit is een essentiële vaardigheid die bijdraagt aan gezondere relaties, meer zelfvertrouwen en minder stress. Door bewust te werken aan je communicatie en zelfbewustzijn, kun je deze vaardigheid versterken en inzetten voor een evenwichtiger en bevredigender leven.

Tijdens het Webinar die Michaëla en ik samen met Deelmee op donderdag 21 november om 13.00 uur geven, titel ‘Ontdek je assertieve kracht’ helpen we je graag om jouw assertiviteit te vergroten. We hopen je daar te zien!

PS Een tijdje geleden gingen Michaëla en Suzanne met elkaar in gesprek over assertiviteit in de Alles over Vrijwilligersmanagement podcast.

Bij interesse kun je de aflevering hier luisteren.