De oplossing van de problemen die vergrijzing met zich meebrengt ligt in het voortraject

Burgerinitiatieven

In Nederland hebben we veel burgerinitiatieven, die zich bezig houden met ouderenzorg. Deze initiatieven opereren niet binnen de drie financiële zorgstelsels, zijnde Wet Maatschappelijke Ondersteuning(WMO), Zorgverzekeringswet(ZW) en Wet Langdurige Zorg (WLZ). Ze zijn actief buiten deze zorgstelsels om, beter gezegd ze gaan vooraf aan de drie zorgstelsels. Natuurlijk hebben ze raakvlakken met de genoemde zorgstelsels en werken ze ook met de drie stelsels samen, maar ze hebben geen verantwoordingsplicht richting de drie stelsels. Ze kunnen vanuit de drie stelsels daarom ook niet ter verantwoording geroepen worden.

Het werken buiten de stelsels heb ik ervaren als een verademing. Ik heb er vele uren in doorgebracht en geen enkele keer heb ik de druk van de stelsels op mij gevoeld. Het is bevrijdend om buiten de stelsels om te werken. Als je jarenlang binnen de stelsels gewerkt hebt en je gaat vervolgens buiten de stelsels werken, dan ervaar je pas hoe desastreus de uitwerking van wet- en regelgeving en van in beton gegoten protocollen en van een sterk overdreven verantwoordingsplicht is op je eigen persoon. Nú heb ik elke dag het gevoel dat elk uur dat ik aan de ouderenzorg besteed 100 % effectief is. Er is nooit sprake van indirecte arbeid of van indirecte tijd.

Verdunning van hulp- en zorgaanbod met een factor 2

Niet alleen het huidige kabinet ook toekomstige kabinetten zullen niet de extra benodigde miljarden beschikbaar stellen voor de thuiszorg en verpleeghuiszorg. Dit heeft onder meer te maken met omvangrijke, miljarden slurpende transities, die zich momenteel in onze maatschappij voltrekken. Denk maar eens aan alle kosten die de transitie naar een gasloze en CO2 loze maatschappij met zich meebrengt. Denk maar eens aan de transitie die zich momenteel in de agrarische sector voltrekt. Denk maar eens aan de extra miljarden die de komende decennia naar defensie zullen gaan als gevolg van het steeds verder vertroebelende wereldbeeld. En denk tenslotte aan de extra kosten als gevolg van de coronaproblematiek. In het Integrale Zorg Akkoord(IZA) is onlangs afgesproken dat het aantal werkenden in de zorg, dat nu 1 op de 6 werkenden is, niet mag toenemen. Tel uit je verlies.

De ouderenzorg staat achter in de rij of je het leuk vindt of niet. Dat is onlangs nog uit onderzoek gebleken: het geld gaat primair naar de cure en dan pas naar de care. We zullen gezien worden als kostenpost en niet als productiefactor. Het is niet anders.

Niets wijst er op dat de overheid de komende jaren de strenge toelatingscriteria voor opname in het verpleeghuis los gaat laten. Dat heeft ook geen enkele zin want het zou niet het bedoelde effect hebben, namelijk meer opnameruimte voor zeer zorgafhankelijke ouderen. Dat effect ontstaat niet en dat heeft maar beperkt met geld te maken. Het ontbreken van menskracht is hier bepalend: er zijn 80.000 à 100.000 vacatures in de zorg.
Zoals bekend gaat de vergrijzing tot 2040 nog verdubbelen. Dit betekent dat er dus ook een factor 2 meer thuiszorg en meer bedden nodig zijn, maar dat gaat onze overheid niet accorderen. Er komt geen extra personeel en er komen ook geen extra bedden bij.
Maar een factor 2 betekent ook dat er sprake is van een verdubbeling van het aantal zorgafhankelijke ouderen richting 2040. M.a.w. vergeleken met het huidige aanbod aan zorgafhankelijke ouderen vanuit de drie genoemde zorgstelsels, gaat het zorgaanbod aan de zorgafhankelijke ouderen met het oog op 2040 met factor 2 verdund worden: 3 douches per week wordt dan 1 douche per week. Zo letterlijk moet je dat nemen. De spoeling wordt dan wel erg dun. Er zal dus een hulp- en zorgstructuur ontwikkeld moeten worden naast de huidige, professionele hulp- en zorgstructuur vanuit de drie zorgstelsels.
Dit kan mijns inziens slechts op één manier opgelost worden: de ontwikkeling van een sociale infrastructuur op vrijwillige basis in buurten, dorpen en wijken rond elke oudere.

Golf van vergrijzing

In Nederland zitten we dus in een fase dat de genoemde drie stelsels de gevolgen van de golf van vergrijzing niet meer op kunnen vangen. Alle bestuurders die binnen de drie stelsels actief zijn, spannen zich in om, samen met het Ministerie van VWS, de vacatures op te vullen. Dit zal hen niet lukken, enerzijds omdat die arbeidskrachten niet te vinden zijn en anderzijds omdat binnen het veld van de zorg het terrein van de ouderenzorg het minst geliefd is bij potentiële arbeidskrachten. Uit onderzoek is immers gebleken dat verpleegkundigen in opleiding grotendeels kiezen voor werken in een ziekenhuis en nauwelijks voor werken in de ouderenzorg.

We kunnen dus niet meer, zoals voorheen, onbeperkt vertrouwen hebben in de stelsels, ook niet als deze in de marge enigszins aangepast worden. Dit betekent dat we buiten de stelsels om oplossingen moeten bedenken. Dit wordt inmiddels door velen onderkend.
Buiten de drie stelsels bevindt zich namelijk een reservoir van arbeidskrachten van ongekende omvang en als gevolg van de oplopende vergrijzing wordt dit reservoir steeds groter. Het betreft hier de gezonde, vitale ouderen in de leeftijd van 70-80 jaar.
We weten uit onderzoek dat ouderen elkaar graag helpen. Als we er in slagen om deze ouderen te laten inzien dat zij later, als ze zelf zorgafhankelijk worden, alleen maar hulp krijgen van gezonde leeftijdgenoten als zij zelf nu zorgafhankelijke ouderen gaan helpen, dan ontstaat er een samenredzaamheid van zorgafhankelijke ouderen enerzijds en helpende, gezonde en vitale ouderen anderzijds.

Probleemdragers versus oplossing!

De definitieve oplossing ligt dus op het terrein dat vooraf gaat aan de drie zorgstelsels en wel middels een massieve inzet van de gezonde, vitale ouderen richting de zorgafhankelijke ouderen. Wij ouderen zijn immers zelf het probleem en dat verplicht ons ook zelf bij te dragen aan de oplossing. Wij zijn de probleemdrager en we dienen onszelf te transformeren naar probleemoplosser.
De oplossing van het probleem zit in het probleem.

Henk Geene zal regelmatig publiceren over vergrijzing en ouderenzorg. De artikelen zijn verwant aan mijn laatste boek: “Voorzorgcirkels als antwoord op vergrijzing”. Boeken zijn te bestellen via e-mail henkgeene3@gmail.com of telefonisch 06 54 22 39 16