Vrijwilligers houden de zorg leefbaar, dus zorg voor de vrijwilliger.

In Nederland zijn 450.000 vrijwilligers, mensen die zich inzetten zonder dat daar betaling tegenover staat, actief in de zorg. Een grote groep mensen, die helpen de zorg betaalbaar te houden. Deze vrijwilligers helpen vooral op het domein Welzijn. Vrijwilligers helpen in zogenoemde ‘ontmoetingsplekken’, waar bewoners uit de zorginstelling en buurtbewoners komen. Hier is ruimte om elkaar te ontmoeten. Vrijwilliger zijn hier actief in de rol van gastvrouw of gastheer, ontvangen de bezoekers, en hebben tijd om de bewoner aandacht te geven. Vrijwilligers zijn bezoekvrijwilliger, of een maatje voor een bewoner, gaan wandelen of fietsen met een bewoner. Het is dus helemaal niet vreemd dat er in een gemiddeld grote zorgorganisatie tussen 300 tot wel 1000 vrijwilligers actief zijn.

Vrijwilligers in ziekenhuizen, u kent ze vast wel als u daar weleens voor een behandeling bent geweest. Ze staan bij de ingang om de weg te wijzen, en bij de verschillende poli’s serveren zij een kopje koffie om het wachten aangenamer te maken. Op de afdeling, bij het herstel na een ingreep, zijn ze actief, zij verzorgen de bloemen, brengen een tijdschrift, en ze maken ondertussen een praatje.

450.000 mensen die zich inzetten voor patiënten, cliënten, bewoners. Zowel in de thuissituatie, als in de ziekenhuizen en zorginstellingen (zowel extramuraal en intramuraal). Sommige doen dit een uurtje in de week, de ander is er wel drie dagen druk mee. Gemiddeld gaan we ervanuit dat de vrijwilliger vier uur per week beschikbaar is. Als de vrijwilliger dan aanwezig is, zal een patiënt, cliënt of bewoner op dat moment minder snel aandacht vragen van de betaalde medewerker. De vrijwilliger heeft een groot aandeel in het welzijn van de patiënt, cliënt en bewoner, en dus ook van de medewerker. 

Het volgende is een hyperlink naar een filmpje van kenniscentrum Vilans over aantallen vrijwilligers in de zorgsector:
https://www.youtube.com/watch?v=T9XwF-PJGo0

Politiek en zorgverzekeraars praten vaak over het betaalbaar houden van de zorg. De kosten van de zorg in Nederland lopen jaarlijks op.  De vergrijzing neemt toe, en daardoor stijgt ook de zorgvraag. Daar komt nog bij dat de vergrijzing van Nederland nog lang niet op zijn piek is. (Kerncijfers 2013)

Naast het aandeel van de bevolking dat 50 jaar of ouder is, bekijken we hier de groep 65-plussers en de groep 80-plussers. In 2013 is 37% van de totale Nederlandse bevolking 50 jaar of ouder, behoort 17% tot de 65-plussers, en 4% is de leeftijd van 80 gepasseerd

In het merendeel van de andere bestudeerde landen in Europa is het aandeel 65-plussers en het aandeel 80-plussers nog groter. In de landen om ons heen is de vergrijzing dus verder gevorderd. Duitsland en Italië staan aan kop met respectievelijk 42% en 40% 50-plussers, 21% 65-plussers en respectievelijk 5% en 6% 80-plussers.

Volgens de OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development) zal de piek van de vergrijzing in Nederland rond 2040 worden bereikt. Tegen die tijd zal ruim een kwart van de bevolking een leeftijd hebben bereikt waarbij men met langdurige zorgproblemen kan worden geconfronteerd. (Kerncijfers 2013)

Hyperlink naar filmpje over: “agenda voor de zorg”.
https://www.zn.nl/actueel/nieuws/nieuwsbericht?newsitemid=1948483585

Waarom zouden de zorgverzekeraars meer aandacht moeten hebben voor de vrijwilligers in de zorgsector?

1. Vrijwilligerswerk maakt daadwerkelijk gelukkiger.
2. Je blijft lichamelijk gezonder.
3. Je doet (werk-) ervaring op.
4. Je blijft betrokken en nodig.
5. Het houdt je scherp en actief.

Afb. “Samen ouder Worden, Rapportage onderzoek (bijna-)pensioengerechtigden en vrijwilligerswerk in Amersfoort.”

Vrijwilligerswerk zorgt er bij voorbeeld voor dat 50-plussers gezonder oud worden. Het doen van vrijwilligerswerk resulteert dus ook in minder kosten voor de gezondheidszorg.  Het mes snijdt dus aan twee kanten. De vrijwilligers zorgen ervoor dat andere mensen minder een beroep doen op betaalde krachten, en daarnaast zorgt het doen van vrijwilligerswerk ervoor dat je gezonder en gelukkiger ouder wordt.

De laatste jaren zijn er verschillende onderzoeken geweest waaruit dit blijkt. Onderzoek van Prof. Dr. A.J. Dijksterhuis, hoogleraar Psychologie Radboud Universiteit, heeft aangetoond dat het doen van vrijwilligerswerk door ouderen vooral effect heeft op het geluk van ouderen (www.dedikkeblauwe.nl/news/vrijwilligerswerk-gezond).

De effectiefste manier om gelukkig te worden? Verschillende onderzoeken claimen dat iets goeds doen zorgt voor een groot geluksgevoel. Of het nou is vanuit je baan, als vrijwilliger, of met een zak geld. “De kern is dat je je inzet om anderen gelukkig te maken.” Een vorm van hulp bieden is vrijwilligerswerk. De positieve effecten hiervan blijken vooral erg sterk bij ouderen. Dijksterhuis denkt dat dit komt omdat het helpen van een andere oudere het gevoel geeft dat ze iets bijdragen aan de wereld. “Je nuttig voelen, dat zou best eens een gevoel kunnen zijn dat voor ouderen nog belangrijker is dan voor jongeren. Mijn zoon van zeventien is bijvoorbeeld met heel andere dingen bezig. Dat wil overigens niet zeggen dat jongeren geen geluk ervaren als ze vrijwilligerswerk doen. Ze ervaren het alleen minder sterk.”

Gezond door vrijwilligerswerk?

Deze vraag is het uitgangspunt van de scriptie: “Gezond door vrijwilligerswerk?”, geschreven door Riette Joosse. Deze gaat in op dit actuele onderwerp en belicht het thema vanuit een originele kant. 
 “Om maar meteen met de deur in huis te vallen: vrijwilligerswerk is goed voor de gezondheid van de vrijwilliger!” Joosse heeft kwalitatief onderzoek gedaan in hoeverre vrijwilligerswerk invloed heeft op de psychosociale gezondheid. Meerdere factoren spelen hierbij een rol. Denk hierbij aan mechanismen zoals rol-identiteit en sociale contacten, maar ook aan externe prikkels, afleiding en toename van het zelfvertrouwen. Joosse geeft aan dat er meer onderzoek nodig is, maar dit geldt zeker als een goede moment opname, en bevestigt wat online matching-platform ‘Deedmob' eigenlijk al lang wist.

Het effect van vrijwilligerswerk is onderzocht, en heeft zich ook bewezen.

Als we dit allemaal al weten, dan is het alleen nog maar vreemder dat de ‘Zorgverzekeraars’ vrijwilligerswerk niet beschrijven in hun missie, visie of beleid. Vrijwilligerswerk wordt beschreven als optie ter ondersteuning van de mantelzorger. De andere taak die ik kan terugvinden in stukken van de zorgverzekeraars is die van de vrijwilliger die actief is in de terminale palliatieve zorg, zowel in de thuissituatie als in een hospice.

De vormen vrijwilligerswerk waar ik over schrijf aan het begin van dit artikel? Daar staat niets over beschreven! Zoveel mensen, die tijd en energie bijdragen in de zorg, worden niet gezien. Hierdoor wordt gewoon informatie weggelaten over hoe je vrijwilligers kunt werven, en op welke wijze je vrijwilligers kunt ondersteunen tijdens hun inzet. Over waar de vrijwilliger bijvoorbeeld kennis kan halen, of dat er scholingsmogelijkheden zijn. Wat er voor de vrijwilligers in de zorg goed geregeld dient te zijn. Ook over een coördinator vrijwillige inzet of informele zorg wordt niets geschreven. Terwijl deze medewerkers ervoor zorgen dat er 450.000 mensen met veel plezier vrijwilligerswerk doen in de zorgsector. Het beroep coördinator vrijwillige inzet is tot op de dag van vandaag zelfs nog geen erkend beroep.

In bijna alle zorginstellingen werken betaalde medewerkers en vrijwilligers samen. Lucas Meijs (hoogleraar Business-Society Management aan de Rotterdamse School of Management) benoemt deze samenwerking dan als een hybride organisatie. Het is eigenlijk net als in een hybride auto: het is belangrijk dat je op het juiste moment de juiste motor inschakelt. Bij de ene vraag past de inzet van de vrijwilliger beter, en bij de andere vraag is de inzet van de betaalde medewerker nodig. Om de twee motoren goed te laten samenwerken moet de techniek goed werken, maar ook het onderhoud aan beide motoren is van groot belang. Dit geldt voor de medewerkers en de vrijwilligers die actief zijn in de zorg. Waardering, passende voorwaarden, goede coördinatie en de mogelijkheid om te leren zijn van groot belang.

Vrijwillige inzet móet een onderdeel zijn in de missie en visie van de zorgverzekeraar.  De zorgverzekeraars moeten meer doen aan de positionering van het vrijwilligerswerk binnen de zorgorganisaties. Waardering voor vrijwilligers vanuit de zorgverzekeraars kan onder meer door scholing van vrijwilligers te betalen, een collectieve zorgverzekering met korting voor vrijwilligers die actief zijn in de zorgsector. Dat kan zeker een extra stimulans zijn om vrijwilligerswerk te gaan doen. Maar nog belangrijker is, dat als de zorgverzekeraars de rol en de positie van de vrijwillige inzet erkennen, zal dit ook weer effect hebben op de positie en de borging van het vrijwilligerswerk in de organisaties.

Vrijwilligerswerk is essentieel van het leefbaar en betaalbaar houden van de zorg. Zowel door de inzet van de vrijwilligers voor de patiënten, cliënten en bewoners, als door het positieve effect van vrijwilligerswerk op de vrijwilliger zelf.

Ik ben inmiddels 1 ½ jaar bezig om in contact te komen met de zorgverzekeraar. Ik heb regelmatig gemaild en gebeld tot nu toe helaas zonder resultaat.